Jąkanie, a raczej niepłynność mówienia stanowi obecnie ogromny problem zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Możemy usłyszeć osoby jąkające się w radiu, w telewizji, gdy zabierają głos w dyskusjach publicznych. Odnosimy więc wrażenie, że jąkanie nie jest dla nich problemem. Jednak, w wielu przypadkach niepłynność mówienia powoduje lęk i wycofanie ze środowiska rówieśniczego. Powoduje narastanie poczucia kompleksów i frustrację. Jąkanie kategoryzuje się jako trudne do wyleczenia ze względu na złożony zespół przyczyn.
Często określane jest ono także mianem „logoneurozy”, tj. nerwicy mowy polegającej na zaburzeniu koordynacji funkcji układów oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego oraz patologicznie wzmożonym napięciu mięśni oddechowych, a przede wszystkim przepony, wywołanym silnymi bodźcami emocjonalnymi. Najczęstszymi objawami jąkania są: zakłócenia rytmu mowy, mimowolne przerwy w toku mówienia, zacinanie się, powtarzanie i wydłużanie pojedynczych głosek lub sylab. Jąkanie jest zaburzeniem mowy, któremu podczas mówienia towarzyszą dwa rodzaje skurczów:
- kloniczne - polegające na powtarzaniu poszczególnych dźwięków, sylab, wyrazów,
- toniczne - powodujące wzmożone napięcie mięśniowe i emocjonalne z jednoczesnym zatrzymaniem wypowiedzi.
Najczęściej jąkanie objawia się przez: powtarzanie głosek lub sylab (np. t-t-t-tata, ta-ta-ta-tata),
blokowanie się (np. t… ata), przeciąganie głosek (np. tttttttttttata), uporczywe stosowanie tzw. przerywników (np. eeeeee, yyyyyyy) oraz brak panowania nad rytmem wypowiedzi. Mowa osoby jąkającej się jest niewyraźna. Zaburzeniu ulegają jej rytm i tempo. Występują nieprawidłowości w oddychaniu. Z chwilą, gdy osoba jąkająca się uświadomi sobie swą wadę, dochodzi lęk przed mówieniem, który z czasem nasila się coraz bardziej, zamienia się w strach przed mówieniem i przed reakcją otoczenia na nie.
To nie są żarty. Warto skorzystać z konsultacji zarówno logopedycznej, jak i psychologicznej.
U małych dzieci może pojawić się okresowo rozwojowa niepłynność mowy, związana z intensywnym nabywaniem systemu językowego, pod pewnymi względami podobna do jąkania wczesnodziecięcego. Statystyki mówią, że u około 60% ogółu osób jąkających się wada ta powstała właśnie w wieku przedszkolnym – w okresie fizjologicznego powtarzania. Utrwalenie nawyków niepłynności mówienia powstaje także na skutek nieprawidłowych oddziaływań wychowawczych.
Wyróżnia się kilka faz jąkania.
Okres przedszkolny:
- zaburzenia płynności mówienia maja charakter epizodyczny,
- dziecko jąka się, gdy jest czymś zaskoczone,
- występuje nadmiar powtórzeń,
- koncentruje się na początkowej części wypowiedzi,
- przerwy występują najczęściej, gdy pojawia się zaimek, spójnik, przyimek,
- dziecko nie zwraca uwagi na powtórzenia.
Wiek wczesnoszkolny:
- zaburzenie ma charakter chroniczny,
- dziecko ma świadomość wady,
- zająknięcia dotyczą głównych części mowy ( rzeczowniki, czasowniki, itd.),
- mimo świadomości jąkania - dziecko nie przejawia oznak zmartwienia z tego powodu,
- jąkanie nasila się w sytuacji napięć nerwowych.
Wiek młodzieńczy (od 8 roku życia):
- jąkanie pojawia się i zanika w zależności od sytuacji,
- pewne głoski i wyrazy wyzwalają niepłynność mówienia ( zająknienia, bloki),
- szukanie słów zastępczych jako zabieg zabezpieczający przed porażką,
- swoboda zachowań przy sporadycznie występującym lęku przed mówieniem.
Młodzież i dorośli:
- świadomość faktu jąkania i lęk przed jego wystąpieniem,
- obawa przed wymawianiem pewnych głosek lub wyrazów,
- wprowadzenie wyrazów zastępczych,
- unikanie nowych sytuacji,
- oznaki lęku i zakłopotania.
Od otoczenia, postawy rodziców, nauczycieli i fachowej pomocy dziecku zdradzającemu pierwsze symptomy jąkania zależy, czy zostaną one wyeliminowane, czy też utrwalone i pogłębione.
W wolnej chwili przeczytajcie historię greckiego mówcy Demostenesa, który sławę geniusza wymowy zachował do dziś, pokonując słabości wymowy, jaką było m.in jąkanie.
